Hãy bắt đầu bằng một ví dụ đơn giản, bạn là nhân viên văn phòng, bạn rất thành thạo công cụ soạn thảo văn bản Microsoft Word, bạn chỉ thích sử dụng công cụ này để viết các văn bản hội nghị, hợp đồng, báo cáo, ...v.v. để gửi cho khách hàng. Một ngày nọ, bạn gặp một khách hàng khó tính, ông ta yêu cầu bạn phải soạn thảo một bản hợp đồng trên phần mềm Excel thay vì Word, bạn sẽ phải xử lý như thế nào?

Về mặt nhận thức, bộ não bạn sẽ phải nhanh chóng chuyển từ cách sử dụng Word sang cách sử dụng Excel, làm quen với một số công cụ mới ở Excel mà Word không có, sẽ xảy ra 2 trường hợp khi chuyển trạng thái một cách đột ngột như vậy:

• Những người gặp khó khăn trong việc nhanh chóng chuyển từ trạng thái này (e.g. sử dụng Word) sang trạng thái kia (e.g. sử dụng Excel) được xếp vào nhóm những người "cứng nhắc" hay có khả năng nhận thức linh hoạt thấp.
• Ngược lại, những người có thể chuyển đổi từ trạng thái này sang trạng thái kia một cách dễ dàng được xem là những người có khả năng nhận thức linh hoạt cao.

Vậy nhận thức linh hoạt theo định nghĩa chuẩn là gì?

Nhận thức linh hoạt là khả năng của bộ não con người trong việc chuyển đổi qua lại giữa các chiến lược, sự suy nghĩ nhằm mục đích thích nghi một cách nhanh chóng và hiệu quả đối với sự thay đổi mới hoặc đột ngột từ môi trường.

Nhận thức linh hoạt được chia thành 2 thành phần nhỏ:

• Tiềm thức (task switching), có thể hiểu đơn giản là khả năng dịch chuyển một cách vô thức từ sự chú ý công việc này sang sự chú ý công việc khác, ví dụ bạn đang bấm điện thoại trên ghế sofa và một cách vô thức bạn mở thêm tivi để xem.
• Nhận thức (cognitive shifting), tương tự như trên nhưng sự dịch chuyển đó xảy ra một cách có nhận thức.

Nói tóm lại một cách bình dân, nhận thức linh hoạt là bạn có khả năng từ bỏ suy nghĩ cũ để chụp lấy sự suy nghĩ mới, thời gian bắt đầu từ lúc bạn bỏ suy nghĩ cũ và kết thúc lúc bạn chấp nhận suy nghĩ mới là thước đo khả năng nhận thức linh hoạt của bạn, thời gian càng ngắn, khả năng nhận thức linh hoạt càng cao và ngược lại.

Đến đây chắc bạn cũng đã hiểu, nhận thức linh hoạt là một trong những kĩ năng giúp bạn thích nghi nhanh trong cuộc sống hằng ngày, mối quan hệ xã hội, đối phó với những tình huống xảy ra bất ngờ và dĩ nhiên là một trong những kĩ năng vô cùng quan trọng trong nghề nghiệp ở thời đại công nghệ đang thay đổi nhanh chóng này.